Sáng kiến kinh nghiệm Các hình thức tổ chức nhằm khuyến khích và phát triển văn hóa đọc cho học sinh lớp 2

Nội dung tài liệu: Sáng kiến kinh nghiệm Các hình thức tổ chức nhằm khuyến khích và phát triển văn hóa đọc cho học sinh lớp 2

1. PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHĨA HƯNG TRƯỜNG TIỂU HỌC NGHĨA BÌNH ___ BÁO CÁO SÁNG KIẾN “CÁC HÌNH THỨC TỔ CHỨC NHẰM KHUYẾN KHÍCH VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA ĐỌC CHO HỌC SINH LỚP 2” Tác giả: Phạm Thị Hiền Trình độ chuyên môn: Cao đẳng Sư phạm Chức vụ: Giáo viên Nơi công tác: Trường Tiểu học Nghĩa Bình Tháng 5 năm 2019 1
2. 1. Tên sáng kiến: “CÁC HÌNH THỨC TỔ CHỨC NHẰM KHUYẾN KHÍCH VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA ĐỌC CHO HỌC SINH LỚP 2” 2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Đổi mới phương pháp dạy học, xây dựng môi trường học tập tại trường Tiểu học. 3. Thời gian áp dụng sáng kiến: Từ ngày 6 tháng 9 năm 2018 đến ngày 10 tháng 5 năm 2019 4. Tác giả: Phạm Thị Hiền Năm sinh: 1974 Nơi thường trú: Xã Nghĩa Bình - Nghĩa Hưng - Nam Định Trình độ chuyên môn: Cao đẳng Sư phạm Chức vụ: Giáo viên Nơi làm việc: Trường Tiểu học Nghĩa Bình Tỷ lệ đóng góp tạo ra sáng kiến: 100% 5. Đồng tác giả: Không 6. Đơn vị áp dụng sáng kiến kinh nghiệm: Tên đơn vị: Trường Tiểu học Nghĩa Bình. Địa chỉ: xã Nghĩa Bình – huyện Nghĩa Hưng- tỉnh Nam Định 2
3. BÁO CÁO SÁNG KIẾN I. Điều kiện hoàn cảnh tạo ra sáng kiến. Ở bậc Tiểu học, môn Tiếng Việt có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với học sinh bởi nó là môn học cung cấp cho các em những kiến thức kĩ năng cần thiết để các em học tập và giao tiếp trong các môi trường hoạt động của mọi lứa tuổi. Nó giúp các em phát triển toàn diện, giúp các em có những hiểu biết sơ giản về Tiếng Việt và những hiểu biết ban đầu về xã hội, tự nhiên và con người. Dạy học Tiếng Việt là dạy học tiếng mẹ đẻ. Môn học giúp các em hình thành 4 kỹ năng cơ bản: nghe, nói, đọc, viết . Trong đó Tập đọc là một phân môn quyết định việc hình thành khả năng giao tiếp cho các em. Tập đọc rèn cho các em kĩ năng đọc (đọc thành tiếng, đọc thầm, đọc hiểu và đọc diễn cảm), nghe và nói. Thông qua hệ thống bài đọc theo chủ điểm cung cấp cho các em vốn từ, vốn diễn đạt, những hiểu biết về các tác phẩm văn học Việt Nam và các tác phẩm văn học nước ngoài, góp phần rèn luyện nhân cách cho các em. Ở môn Tập đọc thì kĩ năng đọc là quan trọng nhất, đọc để hiểu được nội dung chính của đoạn văn, một đề toán hay một tình huống nào đó của một môn học khác. Từ đó, các em biết nhận xét về những hình ảnh, nhân vật hoặc chi tiết trong bài học, nhận biết được những hành vi đúng, sai và có được những cách giải toán đúng và hay. Khi các em đọc bài còn phát âm sai, đọc chưa đúng hay còn ngắc ngứ làm cho nội dung, ý nghĩa bài không liên kết thì rất khó có thể trả lời đúng được các câu hỏi mà đề bài đưa ra. Qua đó ta thấy, muốn học giỏi trước hết phải đọc thông viết thạo, từ đó các em mới cảm nhận được cái hay, cái đẹp, suy luận, tìm tòi để làm bài được tốt. Từ việc hình thành kỹ năng đọc qua các bài tập đọc trong chương trình tôi muốn tạo ra cho các em hứng thú và niềm say mê đọc sách. Bời vì trong đời sống tinh thần của mỗi chúng ta, sách đóng vai trò rất quan trọng: Sách là chiếc chìa khoá vạn năng mở cửa lâu đài trí tuệ và tâm hồn con người, là người thầy siêu việt thắp sáng trong ta nguồn tri thức vô tận, dạy chúng ta biết sống và biết hy sinh; Sách là kho tàng tri thức quan trọng đối với tất cả mọi người bởi sách ghi lại những kiến thức, những giá trị của cuộc sống mà người đi trước đã kiếm 3
4. tìm, học tập, trải nghiệm và truyền lại cho thế hệ sau. Mọi thành công đều nhờ sự kết hợp của kinh nghiệm bản thân với tri thức lĩnh hội được từ việc học trong cuộc sống và trong sách vở. Chính vì vậy mà từ lâu sách đã trở thành một nhu cầu cần thiết của loài người trên thế giới. Xuất phát từ nhận thức đúng đắn về mục đích, ý nghĩa và vai trò to lớn của việc đọc sách, là một giáo viên tôi đã định hướng, khơi nguồn cảm hứng và lan tỏa đam mê đọc sách cho các em học sinh . Việc đọc sách giúp các em được tiếp cận với nhiều loại sách báo từ đó các em không những tìm được niềm vui trong đọc sách mà còn hình thành thói quen đọc sách bổ ích để mở rộng kiến thức, nuôi dưỡng tâm hồn, hình thành kĩ năng sống và chuẩn bị những hành trang tốt nhất cho tương lai của mình. Đối với học sinh lớp 2, khả năng đọc của các em còn hạn chế nên nhiệm vụ của người giáo viên là hình thành và phát triển cho các em kĩ năng đọc thầm, đọc thành tiếng, đọc trôi chảy một đoạn văn, đoạn đối thoại hoặc một bài thơ ngắn và hiểu được nội dung văn bản. Tuy đọc diễn cảm chưa đặt ra đối với học sinh lớp 2 nhưng đối với học sinh nhận thức nhanh, năng lực đọc của các em tương đối tốt thì việc hướng dẫn các em thể hiện đúng ý nghĩa và tình cảm mà tác giả gửi gắm trong bài, đồng thời biểu hiện được sự hiểu biết của các em đối với cái hay, cái đẹp trong từng tác phẩm văn học là rất cần thiết và đó cũng là việc mà người giáo viên nên làm nhằm phát triển năng lực, phẩm chất phù hợp với từng đối tượng học sinh. Qua đó tạo cho các em sự say mê, hứng thú và để lại một vốn văn học đáng kể hỗ trợ cho trẻ học tốt các môn học khác. Học môn Tập đọc: Việc đọc và hiểu là hai khâu có quan hệ mật thiết với nhau, gắn bó, hỗ trợ đắc lực cho nhau. Cảm thụ tốt giúp cho việc đọc tốt và ngược lại việc đọc tốt giúp cho việc hiểu bài thêm sâu sắc. Do tầm quan trọng của việc đọc và tính chất của vấn đề, tôi luôn trăn trở xem sẽ làm thế nào để góp phần nâng cao chất lượng đọc cho học sinh lớp 2, từ đó hình thành và phát triển văn hóa đọc cho các em. Trong quá trình giảng dạy tôi cũng đã sử dụng nhiều phương pháp để rèn đọc cho học sinh, giúp các em đọc to, rõ ràng và tôi thấy các em có sự tiến bộ rõ rệt, đạt được những kết quả 4
5. nhất định nên tôi muốn chia sẻ cùng các bạn đồng nghiệp với đề tài: “Các hình thức tổ chức nhằm khuyến khích và phát triển văn hóa đọc cho học sinh lớp 2”. II. Mô tả giải pháp 1. Mô tả giải pháp trước khi tạo ra sáng kiến: Theo GS.TS Nguyễn Minh Thuyết thì các bài tập đọc rất quan trọng, ta có thể coi nó là bộ xương của các chủ điểm. Trước tiên, qua các bài tập đọc gắn với các chủ điểm nhất định, học sinh được mở rộng vốn hiểu biết về đời sống. Các em lần lượt được tiếp xúc với các mảng hiện thực khác nhau và hiểu rõ hơn về nhà trường, lớp học, bạn bè, thầy cô, biết thêm về cây cối, vật nuôi trong nhà và thế giới tự nhiên bao la xung quanh Các bài tập đọc còn mở rộng thêm những hiểu biết về ông bà, cha mẹ, anh chị em – những người các em tiếp xúc hàng ngày, tưởng như hiểu biết cả rồi nhưng thật sự còn ẩn chứa nhiều vẻ đẹp bên trong. Từ đó, bồi dưỡng tình cảm yêu quý, kính trọng, biết ơn và trách nhiệm của các em đối với ông bà, cha mẹ, thầy cô; yêu trường lớp; đoàn kết, giúp đỡ bạn bè; vị tha, nhân hậu. Thứ hai, các bài tập đọc là nguồn dữ liệu sinh động giúp học sinh tiếp xúc với vẻ đẹp Tiếng Việt trong hàng trăm tình huống giao tiếp khác nhau, từ đó học cách dùng Tiếng Việt sao cho chính xác, tinh tế, biểu cảm, xây dựng cho các em ý thức và năng lực thực hiện những phép xã giao tối thiểu. Đây là những bài học rất gần gũi với cuộc sống, góp phần rèn luyện sự lĩnh hội và sử dụng Tiếng Việt cho các em. Thứ ba, các bài tập đọc trở thành nguyên liệu để các loại bài học khác (Kể chuyện, Luyện từ và câu, Tập làm văn) khai thác. Giờ Chính tả có thể trích nguyên văn một đoạn trong bài tập đọc mới học làm bài luyện tập: nghe- viết, tập chép, điền kí hiệu vào chỗ trống Bài Luyện từ và câu hệ thống hóa từ ngữ, các kiểu câu từ các bài tập đọc để tập giải nghĩa, phân tích, sử dụng. Với các mối quan hệ như thế, các bài tập đọc trở thành chất keo dính kết các môn học khác để cùng thể hiện một chủ điểm. 5
6. Từ những câu chuyện, những bài văn, bài thơ hấp dẫn trong sách giáo khoa, trong những cuốn truyện của thư viện lớp, thư viện trường hình thành lòng ham muốn đọc sách, khả năng cảm thụ văn bản văn học, cảm thụ vẻ đẹp của Tiếng Việt và tình yêu Tiếng Việt. Như vậy để học tốt các phân môn trong môn Tiếng Việt thì nhiệm vụ của các em là phải phát triển kĩ năng đọc và nghe. 2. Thực trạng của học sinh trong khi đọc. a. Thuận lợi: Phụ huynh đã chuẩn bị sách giáo khoa đầy đủ cho các em. Bản thân các em ngoan, có ý thức học tập tương đối tốt. Các bài tập đọc rất gần gũi với các em, gây hứng thú cho các em khi đọc bài. b. Khó khăn: Thực tế cho thấy học sinh ở lớp 2C tôi dạy, vì các em vừa từ lớp Một lên khả năng nhớ vần còn hạn chế, nên khi đọc bài các em còn đánh vần, có những em sau hai tháng nghỉ hè, ở với ông bà, ông bà không quan tâm, hầu như quên hết chữ, khi đọc phải đánh vần từng tiếng một. Một số em mới chỉ biết đọc thành tiếng bài văn, bài thơ và chưa đọc đúng các phụ âm khó. Nhưng đọc hiểu, nắm nội dung bài còn khó hơn nhiều. Các em chưa biết cách ngắt hơi ở các dấu phẩy và nghỉ hơi ở các dấu chấm, lên giọng ở cuối câu hỏi, Tâm lý lứa tuổi học sinh các lớp đầu Tiểu học: hiếu động, tính kiên nhẫn không ổn đinh, mau quên và nhanh chán. Bên cạnh đó một số em nhận thức chậm, khả năng tập trung, chú ý chưa cao. Phụ huynh chưa dành thời gian nhiều để kèm con em mình đọc bài ở nhà nên tất cả việc rèn đọc giáo viên đều phải thực hiện trên lớp. Tất cả những điều trên đã dẫn đến kết quả học tập của các em là chưa cao. Nhất là phân môn Tập đọc, các em mới chỉ biết đọc nhưng đọc chưa hay, chưa lưu loát. 6
7. 3. Các biện pháp đã tiến hành để tổ chức các hình thức rèn đọc đối với học sinh lớp 2: 3.1.Rèn kỹ năng đọc cho học sinh trong quá trình dạy học phân môn tập đọc. Trải qua nhiều năm giảng dạy, tôi nhận thấy phần dạy phân môn Tập đọc, rèn cho học sinh đọc đúng đã khó mà phải tập cho học sinh đọc hay, đọc diễn cảm, đọc hiểu càng khó hơn nhiều. Do vậy bản thân tôi luôn tìm mọi cách để khắc phục những tồn tại mà học sinh mắc phải, cố gắng giúp những em chưa đọc được dần dần biết đọc, đọc đúng, đọc hiểu và đọc truyền cảm. Tôi đã áp dụng các biện pháp khác nhau để hướng dẫn cho học sinh đọc bài tốt, tôi xin đưa ra một số biện pháp sau: a. Bước chuẩn bị: Khi họp phụ huynh đầu năm tôi đã trao đổi, bàn bạc với phụ huynh và đưa ra các yêu cầu, các biện pháp tốt nhất để thống nhất với phụ huynh cùng phối hợp giúp con mình rèn đọc ở nhà. Tôi đã đưa ra các biện pháp như sau: - Mỗi tối, trước khi đi ngủ, các mẹ hãy kể cho con nghe những câu chuyện cổ tích nhằm gây hứng thú, thu hút sự tìm tòi cho các con. - Hãy đọc truyện cho con nghe mỗi ngày. - Mua những cuốn truyện tranh ngắn, có nhiều hình vẽ minh họa với màu sắc đẹp để thu hút các em đọc truyện, từ đó khơi gợi niềm đam mê đọc sách của các em. - Các thành viên trong gia đình nên tổ chức cùng thi đọc với con xem ai là người đọc to, rõ ràng, lưu loát hơn. Các phụ huynh nên có sự động viên kịp thời để các con không nản chí. Chỉ có sự kết hợp giáo dục giữa nhà trường, gia đình và xã hội mới đạt được những kết quả mong đợi. Trong lớp tôi luôn cá thể hóa học sinh, dạy học phù hợp với từng đối tượng học sinh trong lớp, sắp xếp những học sinh đọc chậm, đọc yếu ngồi cùng bàn với những học sinh đọc nhanh thành đôi bạn giúp nhau cùng tiến. 7
8. Thường xuyên kiểm tra bài cũ để biết mức độ tiến bộ của các em, từ đó có biện pháp hướng dẫn phù hợp và giáo dục các em ý thức được tầm quan trọng của việc học tập để bản thân các em luôn cố gắng. Lên kế hoạch dạy kèm các em trong mỗi tiết học, luôn nhắc nhở bản thân phải kiên trì, chịu khó, tỉ mỉ trong rèn đọc cho học sinh. b. Đổi mới phương pháp dạy môn Tập đọc theo hướng tích cực - đây là việc làm rất quan trọng: Việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực sẽ tác động làm tích cực hóa hoạt động của học sinh, còn giáo viên đóng vai trò người tổ chức hoạt động, mỗi học sinh đều được hoạt động, đều được bộc lộ mình và được phát triển. Nhiệm vụ của giáo viên là làm cho học sinh yêu thích môn học ngay từ những bài học đầu tiên của năm học mới, có nề nếp trong học tập và thói quen tích cực thì việc dạy học mới hiệu quả. Tôi đã tiến hành những biện pháp và quy trình dạy học sau: b.1. Giáo viên đọc mẫu: - Phần đọc mẫu của giáo viên: Bản thân tôi nghĩ phần đọc mẫu là rất cần thiết vì muốn các em đọc đúng phải giới thiệu mẫu đúng. Lời đọc mẫu đúng và hay của giáo viên có tác dụng định hướng cách đọc cho học sinh, đồng thời giúp các em hiểu hơn về nội dung bài đọc. Nếu bài đọc là một văn bản nghệ thuật thì lời đọc của giáo viên còn có ý nghĩa khơi gợi hứng thú và tưởng tượng của trẻ em, làm cho các em dễ đi vào thế giới của tác phẩm và thấy tác phẩm đó hấp dẫn hơn. Khi giáo viên đọc mẫu tất cả học sinh đều phải chú ý vào bài đọc để nhận biết được bài đọc đó được đọc với giọng như thế nào. Ví dụ: Khi học bài: “ Bím tóc đuôi sam” Giáo viên đọc đúng ngữ điệu của các câu hỏi, câu khiến, câu cảm; đọc phân biệt lời các nhân vật: giọng người kể chuyện: chậm rãi, thong thả; giọng các bạn gái: ngạc nhiên, thích thú; giọng Hà ngây thơ, hồn nhiên; giọng Tuấn ở cuối bài lúng túng nhưng chân thành, đáng yêu; giọng thầy giáo: vui vẻ, thân mật. Toàn 8
9. bài đọc với giọng nhẹ nhàng. Nhấn giọng ở những từ gợi tả: reo lên, Ái chà chà, loạng choạng, xin lỗi, -Tôi cho các em luyện đọc từng câu văn dài (ngắt hơi sau các cụm từ có nghĩa hoặc sau dấu phẩy), luyện đọc các câu hỏi, câu cảm , luyện đọc đoạn, Ví dụ: Khi Hà đến trường, / mấy bạn gái reo lên: // “Ái chà chà! // Bím tóc đẹp quá! //” (Đọc nhanh, cao giọng hơn ở lời khen) Vì vậy, / mỗi lần cậu kéo bím tóc, / cô bé lại loạng choạng / và cuối cùng ngã phịch xuống đất. // (giọng thong thả, chậm rãi) Rồi vừa khóc, / em vừa chạy đi mách thầy. // Khi các em đọc tôi luôn có những lời khen khích lệ, động viên phù hợp để các em khỏi ngại ngùng và mạnh dạn hơn, các em đọc yếu động viên để các em tự tin hơn. * Đối với các bài thơ, tùy theo từng thể loại mà hướng dẫn học sinh cách đọc, tôi cần phải nắm vững cách đọc các thể thơ, có như vậy mới hướng dẫn các em đọc tốt được. Có những bài thơ cách ngắt nhịp chung cho toàn bài là giống nhau nhưng cũng có những câu trong bài có cách ngắt nhịp khác biệt. Thực chất ngắt nhịp thơ cũng được dựa trên cơ sở ngắt nhịp theo cụm từ. Do vậy, ngắt nhịp thơ không đúng, câu thơ sẽ trở nên tối nghĩa, khó có thể cảm nhận được nội dung của bài. Ví dụ: Bài thơ: “ Mẹ” Lặng rồi / cả tiếng con ve / Con ve cũng mệt / vì hè nắng oi. // Những ngôi sao / thức ngoài kia Chẳng bằng mẹ / đã thức vì chúng con. // Bài thơ đã nói lên nỗi vất vả, cực nhọc của mẹ khi nuôi con và tình thương vô bờ bến mẹ dành cho con. Bài thơ này thuộc thể lục bát, cần ngắt nhịp đúng theo thể thơ: 2/4 và 4/4; riêng dòng 7, 8 ngắt nhịp 3/3 và 3/5. Khi đọc nên kéo dài các từ ngữ gợi tả âm thanh: ạ ời, kẽo cà,. Đọc toàn bài với giọng nhẹ nhàng, tình cảm. 9
10. Việc đọc diễn cảm thường gắn liền với ngữ điệu nên tôi thường dùng cử chỉ, nét mặt để tăng thêm tính gợi cảm của câu văn, câu thơ, tạo cho các em tâm trạng háo hức, chờ đợi và chú ý lắng nghe giáo viên đọc, từ đó các em học tập và bắt chước giáo viên để đọc cho đúng. b.2. Luyện phát âm đúng: Ở lớp tôi, các em hay phát âm sai các tiếng có phụ âm đầu là ch/tr; x/s; l/n; hoặc có một số em đọc sai vần: ac/at; ân/ âng; sai dấu thanh: dấu ngã đọc thành dấu hỏi. Để dạy các em phát âm đúng, tôi không quên rèn cho các em kĩ năng nghe. Ở đây, vai trò của giáo viên rất quan trọng. Giữa nghe và phát âm có mối quan hệ chặt chẽ với nhau cho nên rèn kĩ năng nghe cũng hỗ trợ cho kĩ năng đọc rất nhiều. Tôi đã tìm hiểu nguyên nhân mà các em đọc phát âm sai: Một số em do nói lắp, có em do lưỡi ngắn nên đọc ngọng, có em do tật bẩm sinh. Bên cạnh đó những phụ âm l/n đọc sai là do đặc điểm vùng miền, Khi nắm rõ những nguyên nhân trên tôi đã hướng dẫn các em ôn lại cách đọc từng nguyên âm, phụ âm, cách cong lưỡi, cách thoát hơi, Ví dụ: Khi phát âm s: Phải uốn lưỡi, hơi thoát ra chân răng, đầu lưỡi. Khi phát âm x: hơi ra ở mặt lưỡi và chân răng (Hướng dẫn thật kĩ giống như các cô giáo đã dạy các em ở lớp 1) b.3. Luyện đọc từ ngữ: Trong mỗi bài tập đọc sẽ luôn có những từ ngữ khó đọc, các em sẽ gặp khó khăn trong cách phát âm, tôi sẽ cho các em luyện đọc các từ ngữ đó theo hình thức cá nhân, nhóm, đồng thanh. Ví dụ: Bài: “Trên chiếc bè”: Dế Trũi, làng gần, núi xa, đen sạm, bãi lầy, săn sắt, lăng xăng, b.4. Luyện đọc câu: Ví dụ: Bài: “Trên chiếc bè”: Học sinh luyện đọc các câu văn dài: 10
11. - Mùa thu mới chớm / nhưng nước đã trong vắt, / trông thấy cả hòn cuội trắng tinh nằm dưới đáy.// - Những anh gọng vó đen sạm, / gầy và cao, / nghênh cặp chân gọng vó / đứng trên bãi lầy bái phục nhìn theo chúng tôi.// (Ngoài việc hướng dẫn đọc ngắt nghỉ theo phần đã gạch ở trên, các em cần nhấn giọng ở những từ in đậm) Với những câu văn khó, giáo viên đọc mẫu theo cách ngắt nghỉ cho thật chuẩn. Sau đó tôi cho học sinh phát hiện những chỗ ngắt nghỉ của cô giáo. Lúc này tôi mới dùng phấn màu gạch chéo sau những từ cần ngắt. Gọi 3, 4 em luyện đọc lại, chú ý ngắt nghỉ theo phần đã hướng dẫn và nhấn giọng ở những từ in đậm ở trên bảng. Với những bài tập đọc có câu hỏi, câu cảm tôi còn nhắc nhở các em phải biết lên giọng, xuống giọng cho phù hợp Ví dụ: Bài “Bím tóc đuôi sam”: -Ái chà chà! Bím tóc đẹp quá! -Thật không ạ? - Thật chứ! Sau phần đọc của mỗi em, tôi đã nhận xét, sửa cho học sinh để các em đọc tốt hơn. b.5. Luyện đọc đoạn, bài theo nhóm: - Sau đó tôi cho học sinh đọc bài nối tiếp theo nhóm 3 hoặc 4 tùy thuộc vào từng bài đọc. Khi nhóm này đọc thì cả lớp phải theo dõi để có những nhận xét về phần đọc của nhóm bạn. Những em đọc yếu tôi cho các em tiếp nhận văn bản nhiều lần để giúp các em được luyện đọc đúng các tiếng khó. Đảm bảo toàn bộ học sinh trong lớp được tham gia luyện đọc và càng được đọc nhiều lần càng tốt. 11
12. CÁC EM ĐỌC NỐI TIẾP BÀI - Các em còn được luyện đọc theo nhóm, hoạt động này cũng rất quan trọng vì ở trong nhóm các em được đọc cho nhau nghe, sửa lỗi cho nhau, học sinh rất tích cực, hào hứng. - Việc các em tự luyện đọc là vô cùng quan trọng. Tôi có kế hoạch cho các em tập đọc trước bài ở những tiết tự học. Những em đọc chậm thì luyện đọc nhiều lần cho quen mặt chữ, còn những em đọc khá hơn thì đọc ít lượt hơn để tìm hiểu nội dung bài và hiểu nghĩa của từ. - Ngoài việc đọc to thì việc đọc thầm, đọc bằng mắt cũng rất cần thiết. Vào các giờ ra chơi hay khi ở nhà tôi khuyến khích các em đọc sách báo, truyện tranh, báo nhi đồng tại tủ truyện của lớp hoặc thư viện của trường. 12
13. CÁC EM ĐANG ĐỌC TRUYỆN, SÁCH TẠI THƯ VIỆN LỚP b.6.Tổ chức thi đọc, học thuộc lòng. Sau mỗi tiết học tập đọc, học thuộc lòng tôi tổ chức cho học sinh thi đọc bằng nhiều hình thức tùy thuộc vào bố cục của từng bài tập đọc: đọc phân vai, bốc thăm, đọc đồng thanh theo nhóm, cả lớp, đọc tiếp sức, chiếc nón kì diệu hay chơi trò “truyền điện” để gây hứng thú cho các em. Nhờ có phong trào thi đua này các em trong nhóm đã khích lệ nhau vươn lên. Những em nào, nhóm nào đọc tốt được giáo viên tuyên dương và được thưởng bằng tràng pháo tay của cả lớp, một bông hoa trên bảng “Cùng thi đua”làm cho các em càng hứng khởi. Các hình thức này rất phù hợp với tâm lý của các em nên các em rất thích thú. Cứ sau khoảng một thời gian tôi lại thông báo về cho phụ huynh để họ thấy được sự tiến bộ của con mình và quan tâm đến việc học của con em hơn. 13
14. *Quy trình giảng dạy của một bài tập đọc: Bài: “Sáng kiến của bé Hà” Bước 1: Chuẩn bị: HS: Với mỗi bài tập đọc, ở nhà các em phải đọc trước từ 3 đến 5 lần, suy nghĩ và tập trả lời các câu hỏi trong SGK. GV: Nghiên cứu trước bài đọc, đọc trước để hiểu nội dung, nghệ thuật của bài và tư tưởng, tình cảm mà tác giả đã gửi gắm trong bài, tìm ra được cách đọc phù hợp nhất, từ đó đưa ra hệ thống câu hỏi logic, khoa học giúp học sinh tìm ra kiến thức trong bài. Chuẩn bị đồ dùng học tập: bảng phụ, tranh minh họa cho bài đọc, Bước 2: Rèn kĩ năng đọc cho học sinh Đối với học sinh đọc tốt, tôi đặt mức độ rèn luyện đọc cao hơn: đọc to, đọc đúng, đọc diễn cảm, đọc ngắt nghỉ sau dấu phẩy, dấu chấm và ngắt hơi sau các cụm từ có nghĩa, đọc cao giọng ở câu hỏi, câu cảm, biết đọc theo lối phân vai khi dạy bài ở những thể loại truyện có nhân vật. Bài tập đọc: “Sáng kiến của bé Hà” được viết theo thể kể chuyện – kể về một cô bé ngoan, hiếu thảo, biết quan tâm đến ông bà, biết được ông bà chưa có ngày lễ, phải tổ chức ngày cho ông bà. Tình tiết câu chuyện kể rất hấp dẫn và có tính giáo dục cao. Khi đọc các em cần làm rõ những chi tiết đó bằng giọng đọc vui, giọng Hà hồn nhiên, giọng ông bà vui vẻ, phấn khởi, vì vậy việc đọc mẫu của giáo viên rất cần thiết. - Luyện đọc từ khó: ngày lễ, lập đông, sức khỏe, chăm lo, trăm tuổi, Luyện đọc ở câu văn dài: Tôi hướng dẫn học sinh cách ngắt nghỉ và nhấn giọng ở những từ ngữ gợi tả, gợi cảm: + Bố ơi, / sao không có ngày của ông bà, / bố nhỉ? // ( Đọc cao giọng ở cuối câu hỏi ) + Hai bố con bàn nhau lấy ngày lập đông hàng năm / làm “ngày ông bà”,/ vì khi trời bắt đầu rét, / mọi người cần chăm lo sức khỏe / cho các cụ già. // + Món quà ông thích nhất hôm nay / là chùm điểm mười của cháu đấy. // 14
15. Trước khi hướng dẫn cách ngắt nghỉ tôi để các em tự đọc thầm, có thể gọi những em đọc tốt đọc mẫu. Khi thấy các em đọc tốt, ngắt nghỉ đúng thì yêu cầu các em nêu cách đọc, lúc này giáo viên mới gạch trên bảng phụ. Khi đọc đúng giúp các em hiểu chính xác hơn nội dung câu chuyện, bài văn. Tôi cho học sinh luyện đọc nối tiếp bài. Gọi 2 nhóm thi đọc nối tiếp, cả lớp theo dõi và nhận xét cách đọc của nhóm bạn. Tôi cho học sinh luyện đọc bài theo nhóm 3, mỗi em ít nhất được đọc một lượt bài. Trong nhóm các em tự sửa lỗi cho nhau. Khi nhóm nào đọc xong báo hiệu cho giáo viên biết bằng cách giơ ngôi sao. CÁC EM ĐỌC BÀI THEO NHÓM Hai nhóm thi đọc. Yêu cầu của tôi là đọc to, rõ ràng, rành mạch, lưu loát và theo ngữ điệu của dấu câu. *Đọc diễn cảm: Sau phần tìm hiểu nội dung bài, tôi hướng dẫn học sinh đọc diễn cảm. 15
16. Đọc diễn cảm có nhiều mức độ khác nhau nhưng ở lớp 2 tôi chỉ dừng ở mức biết phân biệt lời người dẫn chuyện, lời các nhân vật, đọc lời đối thoại, đọc phân vai. Qua nội dung chính của bài đọc, tôi đã giúp học sinh xác định giọng đọc chung cho cả bài giúp các em đọc bài tốt hơn, thể hiện được nội dung của bài học. Đặc biệt khi được đọc phần phân vai ở các câu chuyện các em rất hào hứng, thích thú. Mỗi tuần là một câu chuyện nên tuần nào các em cũng đều được sắm vai các nhân vật để được đọc lại (ở phần luyện đọc lại), được kể lại chuyện (ở phần kể chuyện). - Với câu chuyện: “Người làm đồ chơi”: Các em sẽ thảo luận theo nhóm 3, tự phân vai nhau (người dẫn chuyện, bác Nhân, tác giả) để thi đọc truyện. Tôi thấy các em đọc rất tốt, đọc đúng lời của nhân vật mà mình sắm vai, đọc đúng ngữ điệu. Những em ngồi dưới lớp chăm chú theo dõi, phát hiện ra những lỗi sai của bạn, nhận xét bài đọc của bạn rất chi tiết, cụ thể. Từ đó, các em sẽ tự sửa cho bài đọc của nhóm mình. CÁC EM ĐỌC TRUYỆN THEO HÌNH THỨC PHÂN VAI 16
17. - Ở phần đọc lại (đọc diễn cảm) của các bài văn, bài thơ, học sinh sẽ được luyện đọc theo nhóm 2, nhóm 3, 4 tùy thuộc vào từng bài hoặc học sinh sẽ được thi đọc một đoạn trong bài văn hay bài thơ mà các em thích nhất. Khi luyện đọc tôi luôn chú ý đến không khí học tập sao cho thoải mái , vui vẻ để học sinh cảm nhận được cái hay, cái đẹp của bài văn, có tâm trạng chờ đợi và lắng nghe bạn đọc. - Trong khi rèn đọc cho học sinh, tôi luôn chú ý đến : + Những học sinh rụt rè, nhút nhát tôi thường chú ý động viên kịp thời + Đối với những học sinh nghịch ngợm, không chú ý đến bài đọc, tôi thường xuyên để ý và gọi các em đọc tiếp bài đọc của bạn. * Tóm lại: Sau mỗi giờ tập đọc tôi thường kiểm tra kết quả việc đọc của học sinh thông qua đọc thành tiếng xem các em đã đọc đúng yêu cầu chưa và đạt ở mức độ nào để còn có những điều chỉnh yêu cầu ở những tiết học tiếp theo. - Ngoài rèn kĩ năng đọc thành tiếng, nhiệm vụ của người giáo viên là phải rèn cho học sinh kĩ năng đọc thầm và thông hiểu nội dung bài học. Đọc thầm có ưu thế hơn hẳn để tiếp nhận, thông hiểu nội dung văn bản và người đọc không phải chú ý đến việc phát âm mà chỉ tập trung để tìm hiểu nội dung mình đọc. - Kĩ năng đọc thầm được chuyển từ đọc to đến đọc nhỏ, đọc mấp máy môi (không thành tiếng), đọc hoàn toàn bằng mắt. Đối với học sinh lớp 2 thì để đạt được khả năng đọc bằng mắt phải sang học kì 2. Thông thường tôi cho một học sinh đọc to thì cả lớp sẽ nhìn vào sách và đưa mắt theo từng dòng bạn đọc. Để kiểm tra kĩ năng đọc thầm của các em, đôi lúc tôi cho các em đang đọc dừng lại ở một câu giữa đoạn rồi gọi một em khác đứng dậy đọc tiếp hoặc tôi quy định thời gian đọc thầm cho từng đoạn, em nào đọc xong thì báo cáo cho giáo viên biết, từ đó tôi nắm được và điều chỉnh tốc độ đọc thầm cho các em. Kết quả đọc thầm được đo bằng khả năng thông hiểu nội dung văn bản, hiểu và nhớ những gì được đọc. Để hiểu và nhớ những gì được đọc, người đọc không phải xem tất cả các chữ quan trọng như nhau mà cần sàng lọc để giữ lại từ “chìa khóa”, những nhóm từ mang ý nghĩa cơ bản, đó là những từ giúp chúng ta hiểu được nội dung 17
18. của bài. Người giáo viên có biện pháp hướng cho học sinh phát hiện những câu quan trọng của bài, những câu nêu ý chung của bài. Như vậy đọc thành tiếng hay đọc thầm đều là quá trình giúp học sinh thông hiểu văn bản mình đọc, từ đó giúp các em thể hiện lại bài đọc một cách tốt hơn, sâu hơn. Qua đó ta thấy rằng trong việc rèn kĩ năng đọc hiểu, muốn phát huy tính tích cực học tập của học sinh, giáo viên cần mọi điều kiện cho các em được “tự bộc lộ” năng lực nhận thức và thực hành đọc hiểu với sự hỗ trợ của bạn bè và thầy cô, tránh dạy thụ động: thầy cứ giảng, cứ đọc còn trò ngồi nghe. Các em phải suy nghĩ, nói lên ý nghĩ đó, được trả lời theo ý hiểu của mình, những cảm nhận của mình về bài đọc đó. Thầy cô chỉ là người hướng dẫn và tổ chức, là người giúp các em tự tìm ra kiến thức mới. Tôi luôn quan tâm tới tất cả các đối tượng học sinh trong lớp, đặc biệt là những em nhút nhát, lúng túng khi trả lời Ngoài ra đòi hỏi người giáo viên phải kiên trì, vượt khó, tìm tòi, sáng tạo và phải có tinh thần trách nhiêm cao, lòng say mê với công việc. Đồng thời muốn kích thích hứng thú học tập của học sinh để nâng cao chất lượng thì người giáo viên còn phải: - Khéo léo, kích thích tư duy sáng tạo của trẻ. - Nghiên cứu kĩ sách giáo khoa, tài liệu tham khảo để nắm vững, giảng bài có chất lượng. - Với mỗi tiết dạy giáo viên cần phải lựa chọn các phương pháp dạy học, đồ dùng dạy học khác nhau để phát huy tính chủ động, sáng tạo, sự hứng khởi cho học sinh. - Trong dạy học, giáo viên phải định hướng, gợi mở, điều chỉnh những nhận thức chưa chuẩn mực của học sinh để từ đó có những định hướng đúng đắn cho học sinh. 3.2.Phát triển văn hóa đọc cho học sinh lớp 2 thông qua các hoạt động trải nghiệm Thực hiện chủ trương của ngành: Xây dựng và phát triển văn hóa đọc trong mỗi nhà trường, đến từng lớp học, từng học sinh. Tủ sách lớp học 18
19. (thư viện lớp) đã được xây dựng thành công với sự đồng hành đầy trách nhiệm và yêu thương của gia đình, nhà trường và cộng đồng xã hội. Được thụ hưởng tủ sách lớp học tiện dụng, hữu ích, tôi biết đây là là điều kiện thuận lợi để bổ trợ cho việc dạy tập đọc trong chương trình, là cơ hội để học sinh của tôi được đọc, được khám phá, tìm hiểu với nhiều quyển sách ở các thể loại khác nhau. Trong tôi trăn trở một câu hỏi: Làm thế nào để phát huy hiệu quả thư viện lớp? Làm thế nào để kết nối và khơi dậy tính tò mò, ham học hỏi, khám phá; để đưa các em đến với thế giới sách, tự giác và hứng thú say mê đọc sách? Tôi đã xây dựng kế hoạch với các biện pháp cụ thể như sau: 3.2.1 Xây dựng và bổ sung tủ sách: Tôi đã huy động sự ủng hộ của phụ huynh, các đoàn thể, phát động phong trào thi đua trong học sinh “tặng 1 cuốn sách để được đọc nhiều cuốn sách” để có số lượng đầu sách phong phú và đa dạng phù hợp nhu cầu, sở thích của các em. - Tôi trao đổi với đồng nghiệp có kế hoạch đảo sách giữa các lớp trong khối. 3.2.2.Xây dựng thói quen đọc sách tự giác và tích cực cho học sinh bằng cách: - Đọc sách cùng các em vào các giờ nghỉ, cùng các em chia sẻ về nội dung, ý nghĩa các câu chuyện, những cuốn sách trong thư viện lớp. 19
20. GIỚI THIỆU VỀ THƯ VIỆN LỚP KỂ CHUYỆN THEO TRANH 20
21. - Trong một số tiết sinh hoạt tập thể, tôi đưa các em xuống thư viện trường, đọc sách cùng các em cũng là thời gian hữu ích để hướng dẫn các em cách đọc sách và tìm hiểu kiến thức theo những bước cơ bản. Đầu tiên là đọc lời giới thiệu (Lời nói đầu) của tác giả để hiểu qua về nội dung của sách. Xem phần mục lục nếu là sách tham khảo hoặc tập truyện. Các em tự tìm những cuốn truyện yêu thích của mình để đọc. CÁC EM ĐỌC TRUYỆN Ở THƯ VIỆN TRƯỜNG 21
22. GIÁO VIÊN ĐỌC TRUYỆN CÙNG HỌC SINH TRONG GIỜ SINH HOẠT LỚP - Sau đó đi sâu vào nội dung sách, đánh dấu những đoạn có nội dung hay, hấp dẫn để dễ dàng chia sẻ hoặc tìm lại khi cần. - Khi đã hình thành được phương pháp đọc sách, tôi bố trí thời gian để các em được tiếp xúc nhiều với sách: đọc đầu giờ học, giờ ra chơi, hoặc ngay trong tiết học khi cần thiết ở bất cứ vị trí nào em thích. Tôi luôn chú trọng đến không gian đọc sách phù hợp với tâm lí học sinh lớp 2 như: ngoài vườn trường, dưới gốc cây, ghế đá, 22
23. CÁC EM ĐANG TRAO ĐỔI BÀI TRONG GIỜ GIẢI LAO - Tôi còn khuyến khích các em mượn sách mang về nhà và chia sẻ với phụ huynh để cùng quan tâm, động viên và khích lệ các em đọc sách tại gia đình. - Dành một phần thời gian của tiết sinh hoạt lớp để học sinh được chia sẻ nội dung những cuốn sách các em đã đọc. 24
24. KỂ CHUYỆN TRONG TIẾT SINH HOẠT LỚP - Để tạo hứng thú và kích thích sự tìm tòi khám phá của học sinh, tôi tổ chức cho các em các buổi ngoại khóa với nhiều chủ đề như “Ngày hội đọc sách”, “Thư viện xanh” , các hoạt động như: giới thiệu sách, kể chuyện theo sách, sân khấu hóa tác phẩm văn học và động viên các em tham gia các hoạt động “Giới thiệu sách”, “Lan tỏa đam mê đọc sách” của Liên đội vào các tiết sinh hoạt đầu tuần. 25
25. - Tổ chức thi tìm kiếm tư liệu theo chủ đề, tái hiện nội dung sách hoặc nhân vật trong truyện bằng một bức tranh. Hoạt động này có sự kết hợp của phụ huynh nên càng ý nghĩa và có sức hấp dẫn với các em, giáo dục các em tình cảm đạo đức, giá trị thẩm mĩ và khả năng giao tiếp, hợp tác, tích cực, sáng tạo và tự tin. 26